راه های نجات گردشگری از ورشکستگی ، جای خالی توریسم سلامت در روزگار کرونا
به گزارش وبلاگ سیمبیان، شیوع کرونا در ایران همچون سایر کشورها گردشگری را در ایران به ورطه ورشکستگی کشانده است. کارشناسان گردشگری در این باره در مصاحبه با فرارو بر تغییر، برنامه ریزی، خلاقیت و حمایت های دولت تأکید کردند. آن ها همچنین جای توریسم سلامت را در شرایط کرونایی و در دوره نقاهت مبتلایان کرونایی خالی دانستند در حالی که توریسم سلامت می توانست با ورود خود از فشار وارد شده بر بیمارستان ها کم کند. با این حال، به نظر می رسد مهم ترین کار در شرایط فعلی یاری به مهار کروناست تا هر چه زودتر شرایط به حالت عادی برگردد و از خسارت های آن کم گردد.
شیوع کرونا گریبان صنعت نوپای جهانگردی در ایران را همچون سایر کشورها گرفته و آن را به ورطه ورشکستگی کشانده و چشم انداز نامطلوبی را پیش چشم فعالان این حوزه قرار داده است.
به گزارش فرارو، پیشتر در اوایل اسفندماه مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی ایران گفته بود جهانگردی در ایران با توجه به نزدیکی به ایام نوروز به شدت آسیب می بیند و دولت باید تدابیری اتخاذ کند تا جلوی افزایش زیان را بگیرد یا اینکه بخشی از این خسارت ها را جبران کند.
اما همچنان با افزایش شیوع کرونا تعطیلی هتل ها، اماکن تفریحی و توریستی تداوم یافت تا جهانگردی در ایران به خواب برود. در این باره ناصر رضایی کارشناس و محقق جهانگردی در مصاحبه با فرارو اظهار کرد: جهانگردی حساسیت زیادی نسبت به اتفاقات طبیعی و غیرطبیعی دارد و این متغیرها می توانند روی جهانگردی اثر منفی بگذارد. جهانگردی در ایران، تازه فرایند خوبی را آغاز و در سبد خانوار جای خود را باز نموده بود. اما شیوع کرونا باعث شد تا جهانگردی در ایران و همه جهان با یک چالش عظیمی روبرو شود. به گفته او این چالش از تناقض میان ماهیت جهانگردی با کرونا برخاسته است. جهانگردی بر حرکت دلالت دارد و کرونا نداشتن حرکت و فاصله اجتماعی است. او می گوید: کرونا عظیم ترین کشورهای جهانگرد جهان یعنی چین و عظیم ترین کشورهای پذیرنده جهانگرد یعنی فرانسه، آمریکا و ایتالیا را با رکود عجیبی روبرو نموده است و کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده است.
رضایی تاثیرات روانی کرونا را عمیق می داند و برای کاهش بار روانی این بیماری و همچنین یاری به صنعت جهانگردی به نقش توریسم مجازی و بازدیدهای آنلاین اشاره می نماید.
وی در این باره گفت: وقتی فردی به صورت مجازی از یک موزه ملاقات می نماید این انگیزه را پیدا می نماید که پس از برطرف شرایط فعلی به صورت حضوری از این اماکن بازدید کند. از نظر او، توریسم مجازی همچنین می تواند روحیه مردم را عوض کند تا کمتر پیگیر اخبار کرونایی باشند، شادی برای خود ایجاد نمایند و سرگرم شوند.
محمد محب خدایی معاون سابق جهانگردی سازمان میراث فرهنگی که این روزها در بخش خصوصی در صنعت جهانگردی مشغول فعالیت است نیز در مصاحبه با فرارو ضمن اشاره به تبعات منفی کرونا بر صنعت جهانگردی داخلی آن را مختص ایران ندانست و در ادامه گفت: مشکل جهانگردی ما به نوع نگرش ما بر می شود. جهانگردی صرفا یک صنعت نیست بلکه یک متدلوژی و روش است و روش های مختلفی دارد. جهانگردی شهری، جهانگردی سلامت و آموزشی از محصولات مختلف جهانگردی در تمام جهان هستند.
او اضافه نمود: همان طور که ویروس موجود زنده نیست و با پیوند به یک سلول تکثیر می شود. صنعت جهانگردی هم دانشی است که به سایر دانش ها اضافه می شود و یک جریان نوین ایجاد می نماید. جریانی که شاید خاص خودش باشد.
ابن کارشناس اضافه نمود: یکی از پیغام های کرونا این است که روش های برنامه ریزی خود را عوض کنید و به مباحث مختلف حوزه جهانگردی توجه کنید که شرایط خاصی ایجاب می نماید. مثلاً در جهانگردی سلامت ما فقط بخش درمان را مد نظر داریم در صورتی که آمارهای مربوط به جهانگردی در جهان نشان می دهد حتی بخش عمده جهانگردی تفریحی به سمت جهانگردی تندرستی رفته است که پزشک در آن نقش ندارد. یا در حوزه برنامه ریزی جهانگردی هم شاهد هستیم که در جهان جهانگردی به تبلیغات و بازاریابی وایرال یعنی جریان ویروسی توجه دارد. جهانگردی مانند ویروسی است که وارد سایر حوزه ها می شود و سیستم برنامه ریزی آن حوزه ها را در جنبه مثبت تغییر می دهد. اگر ما جهانگردی را جدی بگیریم و به ارکان و اجزای این دانش توجه کنیم با برنامه ریزی های خاص می توانیم معضلات کرونایی را حل کنیم.
از چنین منظری صنعت جهانگردی در ایران یک بعدی است و بیشتر بر روی جهانگردی تفریحی تأکید داشته است. آنچه حالا با بروز موقعیت کرونایی به چالش کشیده شده است. محب خدایی بر این نظر است: همه هتل ها در سایر کشورها در خدمت جهانگردی تفریحی نیست بلکه جهانگردی تجاری نیز سهمی دارد. وی با تأکید بر مباحث فوق، می گوید: باید بر سایر محصولات جهانگردی تمرکز شود و در این راستا احتیاج به تغییر در نگرش ها است. با چنین تغییراتی می توان مثلا با جهانگردی غذایی به رستوران ها که با شیوع کرونا با معضل روبرو شدند؛ یاری کرد. البته ممکن است در مقطعی تا مهار کامل این ویروس، با افت در جهانگردی روبرو شویم.
هر چند به گفته او، پیش از این نیز صنعت جهانگردی در زمان هایی با اوج و افت روبرو بوده است. محب خدایی با اشاره به این که تراکم استفاده از محصولات جهانگردی در مقاطع زمانی مثلا با تعطیلی مدارس در تابستان افزایش و با بازگشایی مدارس در زمستان کاهش می یابد گفت: می توان با یک برنامه قوی شرایطی را مهیا کرد که تهدیدات کرونا برای صنعت جهانگردی به فرصت تبدیل شود. هر چند ممکن است این تغییرات تبعات مالی هم داشته باشد.
رضایی هم در این باره می گوید: بعد از این شرایط با توجه به ملاحظات خاص جهانگردی رونق پیدا خواهد نمود و مثل شرایط پیش از کرونا نخواهد بود. تا پیش از این جهانگردی عامل تخریب محیط زیست بود. برای همین در جهان برای هر منطقه ظرفیت تحمل را محاسبه می نمایند تا تعداد جهانگردی که در در طول روز یا در طول سال از یک مکان می تواند بازدید داشته باشد تعیین شود.
او بر این نظر است که شرایط رکود جهانگردی به همین شکل نمی ماند. وی بیان نمود باید از لحاظ روانی اقداماتی کرد و مردم را آماده کرد تا از جابجایی نترسند. او می گوید: پس از کرونا آژانس های مسافرتی، باید برنامه های خود را طوری بچینند که این بازدیدها برنامه ریزی شده باشد نباید دیگر در پی جهانگردی انبوه بود و به کیفیت سفر بیشتر توجه کرد. باید از حالا برنامه ریزی کرد. مسیرهای جهانگردی، جاذبه ها و هم تعداد نفرات را در برنامه تعیین کرد. چون با برطرف شرایط موجود آژانس ها باید جوابگوی احتیاج سرکوب شده مردم برای سفر باشند تا شرایط انفجاری پیش آمده برای سفر را مدیریت نمایند.
خلاقیت بخش خصوصی و حمایت دولت
محب خدایی بر خلاقیت به عنوان کلید راهگشای این شرایط تأکید دارد. او می گوید: جهانگردی به شدت وابسته به خلاقیت است و ما در این شرایط به این خلاقیت ها احتیاج داریم. همچنین در صنعت جهانگردی باید روی پاسخ به حس های پنج گانه تاکید شود؛ بنابراین برای حل معضلات باید به فکر بها داد. به جای الگوهای کپی برداری شده دانش به طرف دانش های سنتی خود برویم و دولت هم از این موضوع حمایت کند.
او با انتقاد از به کارگیری افکار القایی در حوزه جهانگردی گفت: برای یاری به اقتصاد تک محصولی عشایر و روستاها و چند بعدی کردن اقتصاد آن ها، جهانگردی عشایر و روستایی را ایجاد کردیم. اما در حالی که حضور جهانگرد به معنای بازماندن عشایر از کار روزمره اش نیست و جهانگرد در مقام یک ناظر باید شاهد یک تئاتر زنده باشد. ولی ما با شیوه جهانگردی خود عشایر را از همه جا رانده و مانده کردیم و از همان اقتصاد تک محصولی هم انداختیم.
وی هر چند به خلاقیت فعالان جهانگردی برای برون رفت از بن بست موجود تأکید دارد، اما می گوید: در این موقعیت دولت و بخش خصوصی باید بنشینند و پیغام های این اتفاق را بگیرند و به سمت خلاقیت ها بفرایند. باید نگرش ها را تغییر دهند و گرنه یاری دولت ها تا حدودی مانند یک مسکن عمل می نماید. چون در این شرایط پیش آمده رکود همه حوزه ها را در بر گرفته است و الان برای گذار از این مقطع زمانی می توانیم از صنعت جهانگردی به شیوه های متفاوت استفاده کنیم. در این راستا باید دید سهم ما در سایر صنعت ها چیست. مثلا در صنعت فراوری طرح برنامه ریزی را با مبانی جهانگردی انجام دهند. باید این را حساب کنیم که جهانگردی تا چقدر می تواند تاثیرگذار باشد.
او همچنین اظهار کرد: دولت و بخش خصوصی لازم و ملزوم همدیگر هستند؛ بنابراین طرفین باید همدیگر را تحمل نمایند و منطقی بین خود برقرار نمایند. دولت باید از این خلاقیت ها پشتیبانی کند. فرصت معرفی را برای آن ها مهیا کند. اما اگر بخش خصوصی تنها به خودش اتکا کند قیمت تمام شده اش بالا می رود و نمی تواند آن را تأمین کند.
رضایی نیز درباره نقش دولت در گشایش شرایط موجود جهانگردی بر این نظر است: بخش خصوصی باید آزاد گذاشته شود. منظور از این آزادی، رها شدن نیست بلکه باید بر بخش خصوصی نظارت صورت بگیرد نباید بخش خصوصی را کنترل کرد. اگر این شرایط مهیا شود احتیاجی به یاری دولت نخواهد بود. از سویی نیز ریسک سرمایه گذاری در کشور بالا است و افراد باید منتظر تصمیمات دولت و نگران سرمایه خود باشند. چون این تصمیمات می تواند بر سرنوشت آن ها تاثیرگذار باشد و وابستگی بخش خصوصی به یاری های دولت را در پی داشته باشد. ما نباید بخش جهانگردی را که کل فعالیت آن متکی بر بخش خصوصی است به دولت وابسته کنیم. وی همچنین اضافه نمود: دولت با بخشودگی مالیات ها و حمایت های معنوی یا ورود بیمه ها می تواند به این بخش یاری کند.
جای خالی توریسم سلامت در ایام کرونایی
به گفته کارشناسان، توریسم سلامت یکی از شاخه های جهانگردی است که در دوره نقاهت بیماران کرونایی می توانست مؤثر باشد، اما جایش در این روزها خالی است. چنانچه رضایی در این باره بیان نمود: در دوره نقاهت مبتلایان کرونا، چون احتیاجی به مصرف دارو نیست توریسم سلامت می توانست وارد شود و فعالیت بکند، اما خیلی از زمینه های آن را فراهم نکردیم.به گفته او، جهانگردی سلامت تنها شامل سلامتی جسمی نیست و سلامت روانی را نیز در بر می گیرد و باید فضای فکری و جغرافیایی آن را آماده کرد.
وی همچنین با اشاره به اهمیت طبیعت درمانی، اضافه نمود: استفاده از طبیعت درمانی مانند لجن درمانی یا نمک درمانی در این برهه نیز می توانست به کار گرفته شود. چون نمک یک عامل مهم برای گندزدایی ویروس ها است و می تواند خیلی راحت آن را از بین ببرد. مثلا اتاق ها یا کلینیک ها یا غارهای نمکی که می توانست ایده های خوبی برای این شرایط باشد. فرد بیمار در دوره نقاهت می تواند در بازه های زمانی متفاوت در اتاق نمک بنشیند تا کل سموم را از راه تنفس دفع کند. او دارویی دریافت ننموده بلکه یون هایی که در آن فضا پخش شده است موجب احساس راحتی این فرد می شود. یا مثلا استفاده از لجن های دریاچه ارومیه یا رفتن به بخش های آرام مناطق جنگلی برای کم کردن بار روانی فشارها و استرس های روزانه شهری می تواند در جهت بهبودی و ثبیت این شرایط به کار آیند. رضایی در ادامه می گوید: اگر در حوزه توریسم سلامت، سرمایه گذاری نموده بودیم در گذراندن دوره نقاهت بیماران، می توانست یاری باشد و از فشار بر بیمارستان ها کم کند.
محب خدایی نیز در این باره گفت: ما باید بتوانیم کاربری ارکان جهانگردی را تغییر ماهیت بدهیم. مبتلایان کرونایی احتیاج به دوره نقاهت دارند. تخت بیمارستانی باید برای درمان استفاده شود. اما در شرایط کنونی از ظرفیت بیمارستان ها استفاده می شود. استفاده از ظرفیت توریسم سلامت در دوره نقاهت می تواند به افزایش سه برابری تخت های بیمارستانی منجر شود. منظور از توریسم سلامت این نیست که فردی از شهر دیگر به شهر دیگر برود. بلکه در چنین شرایطی خود اهالی شهر می تواند برای دوره نقاهت از توریسم سلامت استفاده نمایند. ولی ما در این قسمت تا به امروز پیشرفتی نداشتیم. ولی زمینه اش خیلی فراهم است و می توان روی آن حساب کرد و حتی به عنوان یک ایده از آن استفاده کرد.
این در حالی است که توریسم سلامت نیز این روزها حال و روز خوشی ندارد. اما هنوز فصل سفرهای تابستانی در راه است و ته مانده امیدی برای جبران خسارت ها باقی است. برای بهبود شرایط جهانگردی مثل هر حوزه دیگری باید این روزها به مهار کرونا یاری کرد و برای ایام پساکرونایی اندیشید و برنامه ریخت تا شاید کمی از خسارت های کرونا کم کرد.
منبع: چمدان